Waterbericht: gemalen draaien bij golven op Rijn en Maas
Na een drijfnat weekend voeren we deze week nog water af. Terwijl de neerslag afneemt, stijgen de grote rivieren flink. We kijken terug op een jaar dat doorlopend nat was, met nauwelijks droge periodes.
Toestand watersysteem
Afgelopen week was het rustig in de peilbeheersing, totdat het zondag ging sneeuwen, regenen en waaien. Smelwater en neerslag vulden de sloten in korte tijd en overal draaiden de gemalen om het teveel aan water af te voeren. Het natst waren de Alblasserwaard en Altena met ruim 50mm neerslag, waarvan de helft op zondag viel. Elders in het rivierengebied viel minstens 35mm neerslag.
Met het oog op de neerslag hadden peilbeheerders ‘voorgemalen’ en zo peilen alvast verlaagd om extra water op te vangen en af te voeren. Vrijwel overal draaien de gemalen volop, zowel in polders als naar de rivieren. Boezemgemalen als het JU Smit gemaal in Kinderdijk en het Kolff gemaal in Hardinxveld-Giessendam draaiden op volle capaciteit. Daarmee wisten we wateroverlast te vermijden, lokaal stegen de waterstanden tot boven het zomerpeil. De Beneden-Linge kreeg vanuit de polders veel water, wat leidde tot hogere waterstanden op deze boezem: bij Geldermalsen steeg de Linge 45 cm boven het normale peil van 0,80cm boven NAP. Inmiddels bereiken we overal weer het gebruikelijke winterpeil.
De natte zondag leidde tot een scherpe stijging van grondwaterstanden, tot hoge niveaus voor de tijd van het jaar. Op veel plekken bereikt het grondwater een niveau dat iets lager ligt dan de extremen van januari 2024.
Weer en rivier
Deze week blijft nog nat en kil, met vooral in het oosten soms lichte vorst of sneeuw. Vanaf vrijdag wordt het droger en kouder, maar het blijft bewolkt. Volgende week wordt het weer zachter.
De Rijn stijgt deze week snel van ongeveer 10m tot ruim 13m boven NAP bij Lobith. De top van deze golf wordt komende zondag verwacht, waarna de rivier weer gestaag zakt. Op de Maas stijgt de afvoer deze week van 1250 naar 1500 m³/s bij Maastricht. Daarmee staan beide rivieren ruim boven het langjarig gemiddelde.
Peilbeheer
De stijgende rivieren bepalen deze en volgende week ons peilbeheer. De rivieren staan hoger dan de polders, dus lozen ‘onder vrij verval’ is niet mogelijk. Alle gemalen zullen draaien om water naar de rivieren de pompen. Het teveel aan water boven winterpeil in de polders komt minder van neerslag en steeds meer van kwel. Kwel neemt toe als de rivier stijgt en uiterwaarden zich vullen.
2024 was opnieuw een nat jaar
Na 2023 was 2024 opnieuw een nat jaar met veel neerslag, veel hoogwaters en hoge grondwaterstanden. Het langjarig jaargemiddelde is 800mm neerslag in De Bilt; in het rivierengebied zaten we op 1000-1100mm, dus ruim een meter neerslag in een jaar. Het droogst was het in Altena, met nog altijd 900mm. Droge periodes waren in 2024 opvallend kort. Pas in november was er voor het eerst een periode van ruim twee weken met weinig neerslag. December was weer nat. Het natst was het bij Nijmegen en in ‘t Broek bij Deil. In dat natuurgebied vielen in het najaar ook de twee meest extreme buien van ruim 60mm op een dag. Grondwaterstanden schoten daar omhoog. Ook elders in het rivierengebied zorgden neerslag en kwel voor hoge grondwaterstanden die nauwelijks zakten naar normale waarden.